Solunum Fonksiyonunun Kontrolü
Solunumun istemli kontrolü medulla oblongatadan başlar, spinal korddan inerek solunum kaslarına ulaşır.
Medüller solunum merkezi farklı kemoreseptörleri birbiriyle entegre eder.
Santral kemoreseptörler beyin omurilik sıvısındaki hiperkarbi ile uyarılır.
Periferik kemoreseptörler olan karotid ve aortik cisimcikler, kandaki karbondioksit, oksijen ve pH düzeylerindeki değişimler ile uyarılır.
Solunum Kasları
İnspirasyonun Aktif Kasları
Frenik sinirle inerve edilen diafram, inspirasyon sırasındaki solunumun esas kasıdır. Diafragmatik kasılma ile göğüs boşluğunun hacmi artar ve intratorasik basınç düşer. İntratorasik basıncın atmosferik basınca göre düşmesi inhalasyonla sonuçlanır.
Solunumun yardımcı kasları zorlu solunumda ya da solunum sıkıntısının olduğu patolojik durumlarda kullanılır. Bunlar sternokleidomastoid, trapezius, pektoralis major, eksternal interkostal ve skalen kaslardır.
Ekspirasyonun Aktif Kasları
Normalde pasif bir olay olan ekspirasyon, amfizem gibi bazı hastalıklarda daha aktif hale dönüşebilir.
Abdominal kaslar primer ekspiratuar kaslardır.
Yardımcı kaslar internal interkostallerdir.
Üst Hava Yolunun Aktif Kasları
Hava yolunu açık tutarlar.
Ağız, dil, uvula, damak ve larinks kasları bu gruptadır.
Akut Solunum Yetmezliği Nedenleri
Ciddi solunum yolu enfeksiyonları
Pulmoner ödem
Diffüz parankimal hasar ya da akciğer hasarı
ARDS (akut respiratuar distres sendromu)
Akut pulmoner dolaşım yetmezliği (ör: akut pulmoner emboli)
Kafa travması ya da solunum merkezinde disfonksiyona yol açabilen ilaçlar
C3 seviyesi üzerinde spinal kord yaralanması olan hastalarda diafram yetmezliği olabilir.
Pulmoner Fonksiyon Testleri
Fonksiyonel bozukluğun derecesi pulmoner fonksiyon testleri ile anlaşılabilir.
Normal solunum, maksimum inspirasyon ve ekspirasyon sırasında oluşan solunum eğrileri incelenir.
Akciğer hacmindeki değişimlerin değerlendirilmesi ile solunum disfonksiyonu obstrüktif ya da restriktif pulmoner hastalık olarak sınıflanır.
Akciğer Hacimleri için Tanımlar
Vital kapasite (VC): Maksimum inspirasyon sonrası akciğerlerden ekspire edilebilen maksimum hacim.
Zorlu vital kapasite (FVC): Kişinin mümkün olduğunca hızlı ekspirasyon yapmaya çalışırken ölçülen vital kapasitesi.
Total akciğer kapasitesi (TLC): Maksimum inspirasyon sonunda akciğerlerde olan gaz miktarı.
Tidal hacim (TV): Normal istirahat sırasında inspirasyonla yer değiştiren gaz miktarı.
Fonksiyonel rezidüel kapasite (FRC): Normal ekspirasyon sonunda akciğerlerdeki gaz miktarı.
Rezidüel hacim (RV): Maksimum ekspirasyon sonunda akciğerlerdeki gaz miktarı.
1 saniyedeki zorlu ekspiratuar hacim (FEV1): FVC’nin ilk saniyesinde dışarı çıkan hava miktarı.
Maksimal mid-ekspiratuar akım hızı (MMEF): Ortalama akım hızı, FVC’nin %25-50’si arası.
Maksimal istemli ventilasyon (MVV): 12 saniyelik periyotta saniyede dışarı verilebilen maksimum hava hacmi.
Maksimal statik inspiratuar basınç (PI max): Maksimal ekspirasyon sonrası RV yakınında ölçülen statik basınç.
Maksimal statik ekspiratuar basınç (PE max): Maksimum inspirasyon sonrası TLC yakınında ölçülen statik basınç.
Dakika hacmi: Tidal hacim –> dakikadaki solunum hızı
Maksimal Oksijen Tüketimi
Maksimal egzersiz süresince ekspire edilen gazlar toplanır ve oksijen içeriği analiz edilir.
VO2 max – Maksimum ya da tüketici egzersizde 1 dakikada kullanılabilen maksimum O2 hacmidir.
Fick denklemi ile hesaplanabilir:
VO2 max = (HR x SV) x AVO2 farkı (HR: atım hacmi, HR: kalp hızı)
VO2 max, vücut kütlesinin kilogramı başına 1 dakikada kullanılan mililitre cinsinden oksijen olarak ölçülür.
Bireysel VO2 max vücut ağırlığı, yaş (tepe değerine yaklaşık 20 yaşında ulaşılır), cinsiyet (kadınlar için olan değerler erkeklerin yaklaşık %70’ine karşılık gelmektedir) ve genetik faktörlere (en önemli faktör) bağlıdır.
Egzersiz ya da çeşitli patolojik durumlar bu potansiyeli etkiler.
Sağlıklı fakat egzersiz yapmayan bireylerde, dayanıklılık egzersiz programı ile VO2 maksimum, kardiyak çıkış ve fiziksel iş kapasitesi arttırılabilir.
Hayatta her şeyin hayırlısıyla ve gönlümüzce olması temennisiyle…
Kaynak: Fizik Tedavi ve rehabilitasyon kitabı-board ve delisa –
DÜŞÜNCE HELEZONU 